Śladami historii
Nadolnik
To potoczna nazwa dawnego zajazdu klasztornego. Kompleks zbudowany został w 2. poł. XVIII wieku w stylu późnobarokowym. W jego skład wchodziły niegdyś dwa budynki mieszkalne i stajnia. Wszystkie były parterowe, murowane i otynkowane.
14 marca 1864 roku nieopodal doszło do odbicia aresztowanego przez pruską policję gen. Michała Heidenreicha „Kruka”, jednego z przywódców powstania styczniowego. O tym wydarzeniu głośno było wówczas w całej Wielkopolsce. Michał Jan Heidenreich urodził się w 1831 roku. Był synem Szweda i Francuzki. Służył w armii carskiej, lecz czuł się Polakiem. Z chwilą wybuchu powstania 1863 roku opuścił Rosjan i przyłączył się do walczących rodaków. Organizował siły zbrojne w Lubelskiem i Podlaskiem. Walczył między innymi pod Chruśliną i Żyrzynem. Po klęsce pod Fajsławicami przekroczył granicę austriacką.
W drugiej połowie lutego 1864 roku zatrzymał się na krótko u hrabiego Teodora Mycielskiego w pępowskim pałacu. Nie wiadomo, czy pobyt generała zdradzono, czy też odkryto przypadkowo. Przypuszczać można, że dwór był pod nadzorem policji pruskiej. Został tam aresztowany i przewieziony do aresztu pod Ratuszem w Gostyniu, mimo że okazał się austriackim paszportem na nazwisko „Hauser”. 11 marca 1864 roku zdecydowano o przewiezieniu go do aresztu śledczego w Poznaniu.
W obawie przed odkryciem prawdziwego nazwiska postanowiono czynić starania o jego uwolnienie. Generał „Kruk”, poinformowany o planach spiskowców, zachorował, Leczeniem aresztanta zajął się Żyd dr Wachtel, który był wtajemniczony przez spiskowców. Doktor zalecił choremu codzienną przechadzkę, którą ten odbywał w stronę klasztoru w eskorcie jednego żołnierza. 14 marca 1864 roku w trakcie jednej z takich przechadzek, na drodze w pobliżu dawnej oberży (na tzw. Nadolniku) zatrzymała się obok niego bryczka dwukonna, z której wybiegło dwóch ludzi. Jeden zabrał więźnia, drugi zaś rozbroił żołnierza. Tę brawurową akcję przygotowali i wykonali: Adolf Jadomski, Hipolit Gryczyński, Hipolit Dabiński i Wielamowski. Bezpośrednimi sprawcami byli Jadomski i Gryczyński. Uwolniwszy się, konwojent pobiegł do miasta, aby zawiadomić swoich przełożonych o fakcie uwolnienia konwojowanej osoby. W spóźniony pościg za zbiegiem wyruszyła stacjonująca w Gostyniu kompania piechoty, lecz nie zdołała go znaleźć. Generał zbiegł w stronę Smogorzewa, a stamtąd prawdopodobnie do Chocieszewic, skąd udał się na emigrację do Francji. Walczył później m.in. w wojnie francusko-pruskiej. Zmarł w 1886 roku. Pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim.
Niebawem aresztowano bezpośrednich sprawców uwolnienia generała. Jednak ci nie przyznali się do winy. Cała czwórka spiskowców została skazana i odsiadywała potem wyroki więzienia. Wojsko pruskie przeprowadziło liczne rewizje w samym Gostyniu i u okolicznych ziemian. Nie znalazło jednak żadnych dowodów, które wskazywałyby na ślad spisku. Dzisiaj są to domy mieszkalne zarządzane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej.
Nadolnik
Nadolnik is a common name of an old monastery’s inn. The complex was built in the second half of the 18th century in a late baroque style. In the past it consisted of two residential buildings and a stable. All of them were ground-floor, made of brick and plastered.
On the 14th March 1864 a general Michał Heindenreich “Raven”, one of the commanders of the January Uprising arrested by the Prussian police was rescued nearby. This event was then very famous in the whole Wielkopolska (Greater Poland) Province.
Michał Jan Heindenreich was born in 1831. His father was Swedish and his mother was French. He served in the tsarist army, but he felt Polish. When the Uprising broke out in 1863 he left the Russians and joined the fighting compatriots. He organized armed forces in Lubelski and Podlaski Regions and fought, among other places, at Chruślina and Żarzyn. After the defeat at Fajsławice he crossed the Austrian border.
In the second half of February 1864 he stayed for short at count Teodor Mycielski in the Pępowo palace. It is uncertain whether his stay there was revealed accidentally or on purpose. It is suspected that the manor was supervised by the Prussian police. Despite the fact that the general showed an Austrian passport with the surname Hauser, general “Raven” was arrested and taken to prison in the cellars under the Gostyń town hall. On 11 March 1864 it was agreed that was to be transported to the detention ward in Poznań.
In fear of revealing the true identity of the general, steps were taken to set him free. The arrested general was informed of the conspirators’ plans. Because of the fact that he fell ill, he was treated by a Jew, doctor Wachtel, who was took part in the plot. The doctor ordered the prisoner to take daily walks, which he did every day towards the monastery, escorted by a soldier. On 14 March 1864, during one of those walks, on a road near the old inn (the so called “Nadolnik”), a two-horse carriage stopped by his side and two men got out. One of them took the prisoner, the other one disarmed the soldier. This brave action had been prepared by Adolf Jadomski, Hipolit Gryczyński, Hipolit Dabiński, and Wielamowski. The direct executors of the action were Jadomski and Gryczyński. After freeing himself, the escorting soldier rushed to the town to inform his superiors about the escape of the prisoner. The troops quartered in Gostyń started a late chase after the fugitive, but without success.
General Heidenreich ran away towards Smogorzewo and then probably to Chocieszewice, from where he emigrated to France. Then he fought in the French – Prussian war. He died in 1886 and was buried in the Lychakiv Cemetery in Lviv. Soon, the direct perpetrators of the general’s release were arrested. Although they did not admit to being guilty of the crime, they were sentenced and went to prison. Prussian soldiers searched through numerous homes in Gostyń and in the neighbouring manors, but no evidence of the plot was found.
Today, the buildings of the previous monastery inn are residential buildings, administered by the Department of Public Utilities and Housing Policy in Gostyń.