Śladami historii
Ulica 1 Maja
To jedna z najstarszych gostyńskich ulic. Do 1920 roku nazywała się Leszczyńska, potem przemianowano ją na Świętego Ducha. Po roku 1945 nazwa otrzymała obecne brzmienie.
Przy tej ulicy znajdowała się Brama Leszczyńska, przez którą wiodła droga na Wielkie Przedmieście. Nie sposób dziś ustalić, kiedy ją rozebrano. Tędy przechodziła fosa miejska, broniąca dostępu do miasta od strony zachodniej. W 1301 roku ówczesny właściciel miasta Mikołaj Przedpełkowic herbu Łodzia ufundował kościół i szpital Świętego Ducha, nakazując ich utrzymywanie prepozyturze starogostyńskiej. Fundację tę uroczyście zatwierdził biskup poznański Andrzej I w dniu 27 października 1301 roku.
Pierwszy kościół powstał na początku wieku XIV. Był drewniany. Kilkakrotnie ulegał pożodze. Zawsze go jednak odbudowywano. Mała znana jest jego historia aż do czasów reformacji. W 1565 roku został siłą zajęty przez Jana Gostyńskiego – jednego z dziedziców miasta, z przeznaczeniem dla innowierców. Kolejni proboszczowie starogostyńscy, administrujący także kościołem i szpitalem św. Ducha, toczyli przez lata zacięte walki, aby przywrócić świątynię wyznaniu rzymskokatolickiemu. Udało się to ostatecznie mocą wyroku sądu ziemskiego w Kościanie i sądu grodzkiego w Poznaniu w 1577 roku. Z akt wizytacyjnych z 1610 roku wiemy, że kościół był nada drewniany, lepiony gliną. Odpust odbywał się wówczas w pierwszą niedzielę po św. Bartłomieju. Odprawiano tu jedną w tygodniu mszę św. W 1630 roku świątynia popadła w ruinę. Piętnaście lat później wzniesiono nowy, także drewniany kościół. Został on bogato wyposażony w naczynia liturgiczne. Przed rokiem 1737 ponownie pobudowano w tym miejscu świątynię, choć wizytujący ją ksiądz określa ją mianem kaplica. W 1760 roku spłonęła jednak. Niebawem po raz kolejny przystąpiono do budowy kościoła św. Ducha. Jego istnienie potwierdza wizytacja z 1777 roku. Był jednak wykonany bardzo niedbale. Wkrótce też spłonął. Nie ma w źródłach informacji, by po 1788 roku istniał w Gostyniu kościół św. Ducha.
Niebawem po wzniesieniu pierwszego kościoła powstał obok niego cmentarz. Istniał on prawdopodobnie do XVIII wieku. Później zorganizowano tu ogród z owocowymi drzewami. Na pamiątkę cmentarza stała w środku ogrodu stylowa kapliczka z obrazem Świętej Trójcy i krzyżem. Ogród był od ulicy otoczony parkanem ze stylowymi sztachetami, w polach filary murowane, zaś w środku ozdobna brama. Szpital – to parterowy domek z facjatką, mający cztery okna frontowe. Sprawował funkcję przytułku dla staruszek i starców z gostyńskiej parafii. Rozebrano go z początkiem wieku XX, a teren poszpitalny z ogrodem podzielono na place budowlane. W 1903 roku murowany szpitalik św. Ducha stanął przy ulicy Kościelnej 5. Kontynuował on rolę instytucji powołanej przez pierwszego właściciela Gostynia.
May the 1st Street
It is one of the oldest streets in Gostyń. Up until 1920 it had been called Leszczyńska Street, later it was renamed – the Holy Spirit’s. After 1945 the street received its present day name.
Leszczyńska Gate, through which a road led to the Great Suburb, was located in this street. It is impossible to determine today when the Gate was disassembled. This was where the town’s moat flew, guarding the access to the settlement from the west.
In 1301 the then owner of the town Mikołaj Przedpełkowic of the Łodzia Coat of Arms founded a church and a hospital of the Holy Spirit, ordering the provostry of Old Gostyń to maintain it. The founding of these two was solemnly confirmed by the bishop of Poznań Andrew I on October 27, 1301.
The first church was built at the beginning of the 14th century. It was wooden and a few times fell victim of conflagration. However, it was always reconstructed. Until the times of reformation its history is little known. In 1565 it was taken over by force by Jan Gostyński – one of the heirs of the town, and designed to serve the religious dissenters. The following rectors of Stary (Old) Gostyń , who also managed the church and the hospital of the Holy Spirit, fought fierce battles over the years to return the temple to the Roman-Catholics. It happened eventually by the decisions of Lands Tribunal in Kościan and a Magistrate’s Court in Poznań in 1577. From the records of inspection dated on 1610 we know that the church was still wooden, molded with clay. The indulgence fair took place then on the first Sunday after Saint Bartholomew’s. One holy mass was celebrated here weekly. In 1630 the temple fell into ruin. Fifteen years later a new temple was built here again, although a visiting priest called it a chapel. But in 1760 it burned. Soon, building a new church of the Holy Spirit started. Its existence is confirmed by an inspection from the year 1777. The church, however, was built carelessly and soon burned. There is no information in the sources about the existence of a church of the Holy Spirit in Gostyń after 1788.
Soon after erecting the first church, a cemetery was located next to it. It existed probably till the 18th century. Later, a garden with fruit trees was organized there. To commemorate the cemetery, in the middle of the garden there was a stylish chapel with a painting of the Holy Trinity and a cross. The garden was surrounded by a fence with stylish railing from the street, it included brick pillars and a decorative gate in the middle.
The hospital – it was a ground floor house with an attic room, with four windows. It served as a shelter for elderly women and men from the Gostyń parish. It was dismantled at the beginning of the 20th century and the grounds of the hospital together with the garden were divided into building plots. In 1903 a brick hospital of the Holy Spirit was erected in Kościelna (Church) 5 Street. It continued to serve the role of the institution appointed by the first owner of Gostyń.