Śladami historii
Ratusz
Ratusz (niem. Rathaus) – dom rady, reprezentacyjny budynek użyteczności publicznej, tradycyjna siedziba samorządowych władz miejskich. Pojawił się już w średniowieczu. Mieściła się w nim sala obrad rady, kancelaria miejska, sala sądowa, w piwnicach więzienie, a niekiedy także sala tortur.
Brak jest przekazów o budowie Ratusza w nowo lokowanym Gostyniu, założonym w roku 1278. Przypuszczać można, iż pierwotnie – w stuleciach XIII i XIV – funkcję „domu rady” pełnił jeden z budynków w Rynku. Być może był to dom wójta, zasadniczo najbogatszego obywatela miasta. W tym przypadku rada miejska wynajmowała pomieszczenia na obrady i kancelarię. Trudno sobie jednakże wyobrazić, aby w Gostyniu nie było ratusza przez całe średniowiecze, tym bardziej że miasto rozwijało się bardzo dobrze.
Niezwykle kłopotliwe jest ustalenie, w jakich latach doby nowożytnej istniał w Gostyniu ratusz. Przypuszczalnie był w wieku XVII i na początku XVIII stulecia. W księgach miejskich zapisano wówczas koszty związane z wykonaniem kluczy do ratusza. W roku 1755 pojawiła się informacja, że ratusz był zniszczony, a Rada Miejska obradowała w domu Jakuba Przezborskiego.
Z pewnością nie było ratusza w Gostyniu w 2. połowie XVIII wieku i na początku XIX stulecia. W latach 1800, 1803, 1806 miasto płaciło czynsz dzierżawny. Umowę spisywano każdorazowo na trzy lata. W spisach domów na szczegółowej mapie, sporządzonej w związku z pożarem w roku 1811, ratusza nie było. Posiedzenia Rady Miejskiej odbywały się w pomieszczeniach wynajmowanych u miejscowych rzemieślników mieszkających w Rynku. Na ma też informacji o wzniesieniu ratusza w czasach boomu budowlanego w latach 1820-1837. Być może nastąpiło to nieco później.
Z początkiem 1909 roku oddano do użytku nowy gmach gostyńskiego sądu. Wymiar sprawiedliwości opuścił zajmowany dotąd budynek na rogu Rynku i ul. Zamkowej. Równocześnie władze miejskie powzięły decyzję o powstaniu nowej siedziby rady i burmistrza. 21 lutego 1910 r. odbyło się posiedzenie Miejskiej Komisji Budowlanej. Uczestniczyli w nim: Fritz Pfeiffer – dyrektor cukrowni, Franciszek Polaszek – mistrz budowlany, Władysław Nawrocki – mistrz budowlany, Adolf Tschirschnitz, Józef Woziwodzki i Tomasz Czabajski. Komisja zapoznała się wtedy z ofertami. Nieco wcześniej musiała więc zapaść decyzja o tym, by nie wznosić nowego ratusza, ale by stworzyć go z dwóch sąsiadujących ze sobą budynków. Projektantem był poznański architekt Lucjan Michałowski.
Jeszcze raz Miejska Komisja Budowlana (w składzie: Jan Grzymisławski, Władysław Nawrocki, Józef Woziwodzki, Bolesław Ciążyński, Bronisław Pruski, Józef Lewin) zebrała się 13 sierpnia 1910 r. Dokonano ostatecznych uzgodnień. Trudno dziś jednoznacznie ustalić, kto był wykonawcą prac budowlanych. W zapiskach pojawiają się dwie firmy: Franciszka Polaszka i Władysława Nawrockiego. Przebudowę dwóch budynków na ratusz ukończono w roku 1912.
Town hall
A town hall (German “Rathaus”) – a house of the council, a representative building of common use and a traditional seat of the municipal government. It appeared already in the middle ages. It housed the council’s meeting hall, town offices, a court room, a prison in the basement and sometimes even a torture chamber.
There is no data concerning the building of town hall in the newly located Gostyń, settled in 1278. It can be assumed that initially – in the 13th and 14th century – the function of the seat of the council was given to one of the buildings in the town square. Perhaps it was the mayor’s house, fundamentally the wealthiest town’s citizen. In such a case the town council must have been renting rooms for its meetings and the town’s offices. However, it is hard to imagine that Gostyń had no town hall throughout the middle ages, given the fact that the city was developing very well.
It is unusually troublesome to establish in what years of the modern era the town hall existed in Gostyń. Supposedly it was present in the 17th and at the beginning of the 18th century. In the town’s records the cost of making keys to the town hall was recorded then. In 1755 there appears the information that the town hall was destroyed and the town council was meeting at Jakub Przezborski’s house.
There certainly wasn’t a town hall in Gostyń in the second half of the 18th century and at the beginning of 19th century. In 1800, 1803, 1806 the town payed a lease rent. A lease contract was signed every three years. On the lists of houses on a detailed map drafted in connection with the fire of 1811, there was no town hall. The own council’s meetings took place in the rooms rented from local craftsmen living in the town square. There is also no information of erecting a town hall at the time of the building boom of 1820-1837. Perhaps it happened slightly later. At the beginning of the 1909 a new Court House was put to use. The judiciary left its seat on the corner of the Town Square and Zamkowa Street (Castle Street). At the same time the municipal government made the decision to find new quarters for the city council and the mayor. On the 21st of February 1910 a meeting of the Town’s Building Committee took place. Fritz Pfeiffer – the manager of the Sugar Plant, Franciszek Polaszek – a master builder, Władysław Nawrocki – a master builder, Adolf Tschirschnitz, Józef Woziwodzki and Tomasz Czabajski participated in this assembly.
The Committee reviewed the contents of offers. Therefore, it must have been decided earlier not to erect a new town hall, but to adapt two neighboring buildings to organize its seat. The designer was Lucjan Michałowski an architect from Poznań.
Once again the Town’s Building Committee (including: Jan Grzymisławski, Władysław Nawrocki, Józef Woziwodzki, Bolesław Ciążyński, Bronisław Pruski, Józef Lewin) gathered on the 13th August 1910. Final arrangements were made. It is difficult to clearly establish today who the building constructor was. In the records two companies are mentioned. One belonging to Franciszek Polaszek and the other to Władysław Nawrocki. The reconstruction of two buildings that were designed to serve as a town hall was completed in 1912.